Auteur: Waqas Farooqi
Hij stond op het balkon van zijn motel op een donderdagavond toen hij plots werd geraakt door een kogel op zijn rechterwang, hij overleed ter plekke. Deze maand is het precies 50 jaar geleden dat Dr. Martin Luther King Jr. werd vermoord. Wie was hij precies? Wat heeft hij bereikt? Wat kunnen wij van hem leren?
In de Verenigde Staten is de nalatenschap van Dr. King overal merkbaar. Zijn boeken zijn in elke boekenwinkel verkrijgbaar. Honderden straten zijn naar hem vernoemd. Elk jaar wordt zijn verjaardag door heel het land gevierd op de derde maandag van januari. En hij heeft zijn eigen monument ter nagedachtenis, op een steenworp afstand van de presidentiële monumenten van Lincoln, Jefferson en Roosevelt. Niet ver van dezelfde plek waar hij zijn historische speech “I have a dream” gaf.
Dr. King was geboren in 1929. In deze tijd werd de zwarte Afro-Amerikaanse gemeenschap in de Verenigde Staten zwaar onderdrukt. Het was een gesegregeerde samenleving. De zwarte bevolking werd gedwongen om gescheiden te leven van de rest van de bevolking. Borden werden gebruikt om de zwarte bevolking aanwijzingen te geven over waar ze wel mochten lopen, eten, drinken en rusten. Zo stond er bijvoorbeeld op borden in openbare bussen “colored seated in the rear” of “colored go to back of bus”. Op deze manier werd segregatie toegepast in openbare ruimtes. Zulke borden kon men vinden bij openbare toiletten, wachtkamers, telefooncellen, theaters, zwembaden maar ook ondernemingen plaatsten borden met “we serve white’s only” en zelfs bij sommige begraafplaatsen werd segregatie toegepast. De mate van segregatie varieerde per locatie. Vooral in het zuiden van de VS waren er bepaalde staten waar segregatie dieper geworteld was in de samenleving dan in bepaalde noordelijke staten. In de staat Oklahoma waren er gesegregeerde telefooncellen. In de staat Arkansas waren er aparte racebanen. In de staat Texas waren er gescheiden bokswedstrijden. Als kers op de taart werd de zwarte Afro-Amerikaanse gemeenschap ook bedreigd door extremisten die regelmatig Afro-Amerikanen lynchten die gebruik wilden maken van hun stemrecht of actief meededen in de samenleving.
De jonge Martin Luther King raakte geïnspireerd door zijn vader. Zijn vader protesteerde regelmatig wanneer hij samen met zijn zoon werd gedwongen zich te houden aan segregatie. Zo weigerde hij bijvoorbeeld de diensten van een schoenenwinkel omdat hij werd gevraagd om van zitplaats te veranderen (vanwege segregatie) en weigerde hij om te luisteren naar een politieagent omdat hij denigrerend werd aangesproken als ‘boy’. Hij zei ooit: “I don’t care how long I have to live with this system, I will never accept it”. Martin Luther King raakte later ook geïnspireerd door de filosofie die Ghandi toepaste in zijn activisme en als dominee raakte hij geïnspireerd door het verhaal van Jezus.
Dr. King plaatste zichzelf voor het eerst in de schijnwerpers in de jaren ‘50 in Montgomery in de zuidelijke staat Alabama. De rassensegregatie zat destijds diep geworteld in deze staat. Vooral in het openbaar vervoer was dit het geval. Afro-Amerikaanse buschauffeurs werden niet aangenomen en Afro-Amerikanen moesten achterin de bus plaatsnemen. De 10 voorste rijen moesten altijd beschikbaar zijn voor blanken en als deze bezet waren door blanken moesten Afro-Amerikanen die de achterste 10 rijen hadden hun zitplaats afstaan. De meerderheid van de passagiers was Afro-Amerikaans. Het gevolg was dat Afro-Amerikaanse passagiers vaak moesten staan tijdens hun rit terwijl er lege zitplaatsen waren. Daarnaast werden zo ook gedwongen om te betalen bij de voorste ingang, de bus te verlaten en dan vervolgens de bus in te gaan via de achterste ingang. Buschauffeurs reden regelmatig weg nadat Afro-Amerikanen voorin hadden betaald en uitstapten om te proberen vervolgens de bus opnieuw in te gaan vanaf de achterste ingang.
Op 1 December 1955 weigerde een Afro-Amerikaanse vrouw haar zitplaats af te staan aan een blanke man, haar naam was Rosa Parks. Ze werd gearresteerd en kreeg later een boete, ze besloot deze aan te vechten. Parks was zelf lid van National Association for the Advancement of Colored People (NAACP), een organisatie die zich inzet voor de rechten en vrijheden van Afro-Amerikanen. Na haar arrestatie had haar collega E. D. Nixon een bijeenkomst georganiseerd met dominees uit de omgeving in de kerk van Dr. King. Tijdens deze bijeenkomst werd besloten om een comité op te zetten die een boycot organiseert van het openbaar vervoer. Dit comité werd geleid door Dr. King. Na de arrestatie van Parks werd een flyer verspreid met de oproep om de openbare bussen te boycotten. Het comité eiste de gelijke behandeling van Afro-Amerikanen in openbare bussen. De oproep voor een boycot werd verspreid in talloze kerken van de Afro-Amerikaanse gemeenschap in Montgomery. Mede doordat Afro-Amerikanen 75% van de gebruikers waren van openbare bussen bleek de boycot enorm effectief te zijn. De Afro-Amerikaanse gemeenschap had een carpool systeem opgezet waar ze gebruik van konden maken, eigenaren van voertuigen boden ritten en hun voertuigen aan. Afro-Amerikaanse taxichauffeurs verlaagden hun prijzen om hun gemeenschap te steunen tijdens de boycot. Leiders binnen de Afro-Amerikaanse gemeenschap organiseerden regelmatig bijeenkomsten om de gemeenschap moed, vertrouwen en motivatie in te spreken en actief te houden tijdens de boycot. Een rechtbank in Montgomery kwam uiteindelijk met de uitspraak dat rassensegregatie in openbare bussen een schending is van de grondwet. Het stadsbestuur vocht deze uitspraak aan in het Federaal Hooggerechtshof, maar de hoogste rechtbank hield deze uitspraak aan. Na een boycot dat 381 dagen duurde, kwam een einde aan rassensegregatie in openbare bussen in Montgomery, Alabama.
Kort na deze succesvolle boycot richtte Dr. King samen met anderen een organisatie op met de naam Southern Christian Leadership Conference (SCLC). Deze organisatie bracht dominees van verschillende kerken uit verschillende gemeenschappen samen om te strijden voor sociale, economische en politieke gelijkheid. Na enkele succesvolle protesten organiseerden in 1963, 10 grote organisaties die strijden tegen ongelijkheid (waaronder SCLC & NAACP) een demonstratie in de hoofdstad, Washington D.C. Deze demonstratie werd een van de grootste demonstraties ooit in de VS. Duizenden mensen uit het hele land kwamen bijeen om te protesteren tegen ongelijkheid. Naar schatting kwamen 200.000 tot 300.000 mensen bijeen. Tijdens deze demonstratie gaf Dr. King zijn historische speech: “I have a dream”. Mede dankzij deze demonstratie werd in 1964 de “Civil Rights Act of 1964” ingevoerd. Deze wet maakte discriminatie op basis van ras, huidskleur, geslacht en nationaliteit illegaal. Ook werd ongelijke behandeling bij het stemmen, rassensegregatie in scholen, werkplekken & in het publieke domein illegaal.
Dr. King heeft vele lessen waar wij van kunnen leren. Goed-gecoördineerde strategieën die worden uitgevoerd door een wijde coalitie is iets wat je vaak terugzag bij zijn acties. Bij het boycotten van openbare bussen in Montgomery werd er direct gecommuniceerd met stadsbestuurders, wanneer zij niet deden wat werd geëist werd de gemeenschap gemobiliseerd zodat zij actie konden ondernemen. Ook de media heeft een grote rol gespeeld in het leven van Dr. King. Door de media van tevoren in te lichten bij demonstraties, speeches en andere evenementen bereikte hij meer publiek. Ook was Dr. King erg voorzichtig in zijn woordgebruik. Hij gebruikte vaak worden met een positieve connotatie en vermeed woorden die zijn tegenstanders tegen hem gebruikten. Daarnaast reageerde hij niet haastig in crisismomenten maar juist met een goed doordacht plan die hij samen uitstippelde met zijn team om maximale positieve verandering te halen uit het moment. Hij bouwde coalities met andere gemeenschappen en betrok ook de jeugd in zijn acties.
De bovengenoemde strategieën kan men terugzien bij verschillende organisaties binnen de Amerikaanse moslimgemeenschap. Zo had bijvoorbeeld de Chicago vestiging van de Council on American–Islamic Relations (CAIR-Chicago) een massale demonstratie georganiseerd in de terminal van O’Hare International Airport (een van de drukste vliegvelden ter wereld) nadat Trump het inreisverbod had ingevoerd. Daarnaast hadden zo ook de travelers assistance project (TAP) opgezet. Dit project is bedoeld om de reizigers die getroffen worden door het inreisverbod kosteloos te voorzien van juridische bijstand. De beste advocatenkantoren van Chicago zijn betrokken bij dit project en duizenden vrijwilligers staan klaar om getroffen reizigers te steunen. Naast CAIR-Chicago zijn er ook organisaties zoals de MLFA (Muslim Legal Fund of America) en MPAC (Muslim Public Affairs Council) die zich al jaren inzetten voor de Amerikaanse moslimgemeenschap en prachtig werk verrichten. Dichter bij huis, zijn organisaties zoals CAGE en MEND (Muslim engagement and development) actief in het Verenigd Koninkrijk. CAGE zet zich in voor mensen die het slachtoffer zijn van de maatregelen die waren genomen als onderdeel van de “war on terror”. MEND heeft succesvol gelobbyd voor het categoriseren van Islamofobie bij aangiftes, net zoals dat wordt gedaan met antisemitisme en racisme.
De huidige organisaties die actief zijn binnen de Nederlandse moslimgemeenschap kunnen vele lessen halen uit de activiteiten van de bovengenoemde organisaties. Niet alleen de organisaties binnen de Nederlandse moslimgemeenschap maar ook de Nederlandse moslims die sociaal, maatschappelijk of politiek geëngageerd en betrokken zijn kunnen hier veel uit halen.
“Change does not roll in on the wheels of inevitability, but comes through continuous struggle. And so we must straighten our backs and work for our freedom.” – Dr. Martin Luther King Jr.
“God will not change the condition of a people until they change that which is within themselves.” (13:11)
